Προς τα μέλη του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου, τα κράτη μέλη και την Ευρωπαϊκή Επιτροπή,
Οι κάτωθι υπογεγραμμένοι οργανισμοί και ακαδημαϊκοί επαγγελματίες που δραστηριοποιούνται στον τομέα των επιχειρήσεων, των συγκρούσεων και των ανθρωπίνων δικαιωμάτων χαιρετίζουν την Πρόταση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για οδηγία σχετικά με τη δέουσα επιμέλεια για την εταιρική βιωσιμότητα. Ωστόσο, εντοπίζουμε επίσης ένα εξαιρετικά ανησυχητικό κενό στο σχέδιο οδηγίας: την απουσία οποιωνδήποτε διατάξεων σχετικά με τις συγκρούσεις και την υπεύθυνη επιχειρηματική συμπεριφορά σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις και υψηλού κινδύνου.1 Δεδομένου ότι η Οδηγία προορίζεται να ευθυγραμμιστεί με τις Κατευθυντήριες Αρχές του ΟΗΕ για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα (UNGP), θα θέλαμε να επιστήσουμε την προσοχή σας σε αυτά τα κενά και να προτείνουμε πώς θα μπορούσε να τροποποιηθεί για να διασφαλιστεί μεγαλύτερη ευθυγράμμιση με τα UNGPs, μεγαλύτερη συμμόρφωση με υποχρεώσεις των κρατών μελών και, εν τέλει, μεγαλύτερος θετικός αντίκτυπος.
Σε περιοχές που έχουν πληγεί από συγκρούσεις, οι επιχειρήσεις αντιμετωπίζουν υψηλό και οξύ κίνδυνο εμπλοκής σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων και παραβιάσεις του διεθνούς ανθρωπιστικού δικαίου. Όπως αναφέρει η Ομάδα Εργασίας του ΟΗΕ στην έκθεσή της τον Ιούλιο του 2020 για τις επιχειρήσεις σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις: «Οι επιχειρήσεις δεν είναι ουδέτεροι παράγοντες. Η παρουσία τους δεν είναι χωρίς αντίκτυπο. Ακόμα κι αν μια επιχείρηση δεν παίρνει μέρος στη σύγκρουση, ο αντίκτυπος των εργασιών της θα επηρεάσει αναγκαστικά τη δυναμική των συγκρούσεων». Σε εξέλιξη νομικές υποθέσεις κατά της σουηδικής εταιρείας πετρελαίου Lundin Energy για φερόμενη διευκόλυνση εγκλημάτων πολέμου στο Σουδάν, κατά της γαλλικής εταιρείας τσιμέντου Lafarge για φερόμενη συνέργεια σε εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας κατά τη διάρκεια του πολέμου στη Συρία και κατά του γαλλικού ομίλου τροφίμων και ποτών Castel για φερόμενη συνενοχή σε Τα εγκλήματα πολέμου και τα εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας στην Κεντροαφρικανική Δημοκρατία δείχνουν πιο οδυνηρά τους κινδύνους εμπλοκής των επιχειρήσεων σε συγκρούσεις. Πολλές άλλες εταιρείες που εδρεύουν στην ΕΕ δραστηριοποιούνται σε περιβάλλοντα που επηρεάζονται από συγκρούσεις ή συνδέονται με αυτές μέσω των αλυσίδων αξίας τους: από την προμήθεια πρώτων υλών και προϊόντων από περιοχές που έχουν πληγεί από συγκρούσεις στην Ουκρανία και τη Μιανμάρ, έως την ύπαρξη επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και σχέσεων σε περιοχές στρατιωτικής κατοχής όπως τα Κατεχόμενα Παλαιστινιακά Εδάφη ή η παροχή όπλων σε καθεστώτα που κατηγορούνται για εγκλήματα πολέμου. Πρόσφατη έρευνα από το Business & Human Rights Resource Center σχετικά με την απάντηση της δέουσας επιμέλειας των εταιρειών στην κλιμακούμενη σύγκρουση στην Ουκρανία έδειξε ότι η μεγάλη πλειονότητα των εταιρειών αγωνίζεται με υπεύθυνη πλοήγηση στις συγκρούσεις.
Μια πρώτη σημαντική παράλειψη στο τρέχον σχέδιο οδηγίας έγκειται στο υλικό πεδίο εφαρμογής του, το οποίο πλέον περιορίζεται στη νομοθεσία για τα ανθρώπινα δικαιώματα και το περιβάλλον. Σε καταστάσεις ένοπλης σύγκρουσης, όχι μόνο τα ανθρώπινα δικαιώματα, αλλά και διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο (IHL) πρέπει να γίνεται σεβαστή. Ο σεβασμός του ΔΑΔ σε καταστάσεις ένοπλης σύγκρουσης δεν ορίζεται μόνο στα UNGP και επεξεργάζεται στην προαναφερθείσα έκθεση της ομάδας εργασίας του ΟΗΕ, αλλά εμφανίζεται επίσης σαφώς στις συστάσεις του ίδιου του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου προς την Επιτροπή σχετικά με τη μελλοντική νομοθεσία περί εταιρικής δέουσας επιμέλειας. Η οδηγία θα πρέπει να ακολουθεί αυτές τις συστάσεις και να περιλαμβάνει το ΔΑΔ ως αναπόσπαστο μέρος του νομικού πλαισίου που πρέπει να τηρείται σε καταστάσεις ένοπλων συγκρούσεων. Αυτό ευθυγραμμίζεται και διευκολύνει τη δέσμευση της ίδιας της Ευρωπαϊκής Ένωσης για την προώθηση των αρχών του διεθνούς δικαίου, όπως ορίζονται στις ιδρυτικές της συνθήκες.
Δεύτερον, προκειμένου να αποτραπούν και να αντιμετωπιστούν έγκαιρα και στοχευμένα οι αυξημένοι κίνδυνοι σε περιοχές που έχουν πληγεί από συγκρούσεις, τα UNGPs απαιτούν από τις εταιρείες που δραστηριοποιούνται σε περιοχές συγκρούσεων ή υψηλού κινδύνου να αυξημένη δέουσα επιμέλεια. Η έκθεση Ιουλίου 2020 της Ομάδας Εργασίας του ΟΗΕ και της Ομάδας Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών και ο πρόσφατα δημοσιευμένος οδηγός του UNDP «Αυξημένη δέουσα επιμέλεια για τα ανθρώπινα δικαιώματα για επιχειρήσεις σε περιβάλλοντα που επηρεάζονται από συγκρούσεις» επεξεργάζονται τόσο τις απαιτήσεις όσο και τις προσδοκίες για αυξημένη δέουσα επιμέλεια. Η αυξημένη δέουσα επιμέλεια σε περιοχές που επηρεάζονται από συγκρούσεις και περιοχές υψηλού κινδύνου συνεπάγεται την ενίσχυση της συχνότητας και της πληρότητας των διαδικασιών δέουσας επιμέλειας για τα ανθρώπινα δικαιώματα, καθώς και την ενσωμάτωση ανάλυση συγκρούσεων σε διαδικασίες δέουσας επιμέλειας για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Αυτή η ανάλυση θα πρέπει να στοχεύει στην κατανόηση της δυναμικής των συγκρούσεων και του τρόπου με τον οποίο επιδρούν στα ανθρώπινα δικαιώματα. πώς αλληλεπιδρούν οι λειτουργίες της επιχείρησης με αυτές τις δυναμικές. και ποια είναι η ικανότητα της επιχείρησης να αποτρέπει ή να ελαχιστοποιεί τις αρνητικές επιπτώσεις. Θα πρέπει να παρέχει ένα σαφές σχέδιο δράσης με στόχο την πρόληψη ή/και τον μετριασμό των κινδύνων που προκαλούν ή επιδεινώνουν τις συγκρούσεις. Η ανάλυση των συγκρούσεων και το σχέδιο δράσης πρέπει να βασίζονται σε εις βάθος διαβούλευση με μια ευρεία, αντιπροσωπευτική ομάδα ενδιαφερομένων (συμπεριλαμβανομένων των παραγόντων της κοινωνίας των πολιτών στην περιοχή που πλήττεται από τις συγκρούσεις καθώς και εθνικών και διεθνών εταίρων), για να λάβουμε μια καλή ενημέρωση. , ευρεία και ολοκληρωμένη εικόνα της κατάστασης και των διαφορετικών αντιλήψεων αυτής της κατάστασης.
Η αυξημένη δέουσα επιμέλεια συνεπάγεται επίσης τη διασφάλιση ότι κάθε βήμα που λαμβάνεται σε αυτή τη διαδικασία είναι ευαίσθητο στις συγκρούσεις. Σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις και υψηλού κινδύνου, οι εργαζόμενοι, τα μέλη της κοινότητας και άλλοι κάτοχοι δικαιωμάτων που συμφωνούν να μιλήσουν με τους εκτιμητές επιπτώσεων αντιμετωπίζουν αυξημένους κινδύνους αντιποίνων. Οι επιχειρήσεις πρέπει να διασφαλίσουν ότι όλοι οι συμμετέχοντες προστατεύονται στο μέγιστο δυνατό βαθμό, δηλαδή με εγγυήσεις
εμπιστευτικότητα, λήψη μέτρων για να διασφαλιστεί ότι οι συναντήσεις είναι διακριτές και ότι ζητείται η γνώμη των διαφορετικών ομάδων και μερών της σύγκρουσης ανάλογα με την περίπτωση. Οι μηχανισμοί υποβολής παραπόνων, τόσο δικαστικοί όσο και μη, θα πρέπει επίσης να εγγυώνται πλήρως την εμπιστευτικότητα και την ασφάλεια των ατόμων που τους χρησιμοποιούν.
Όταν πρόκειται για την παροχή θεραπεία, το τρέχον σχέδιο οδηγίας αναφέρεται κυρίως στη δυνατότητα οικονομικής αποζημίωσης. Τα UNGP είναι σαφές ότι η αποζημίωση είναι μία μόνο μορφή επανόρθωσης και μπορεί να μην είναι επαρκής σε όλες τις περιπτώσεις. Όπως περιγράφεται στην έκθεση της Ομάδας Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών, άλλες μορφές προσφυγής είναι συχνά εξίσου ή πιο σημαντικές σε καταστάσεις σύγκρουσης και ως μέρος μιας διαδικασίας μεταβατικής δικαιοσύνης μετά τη σύγκρουση. Αυτές περιλαμβάνουν μη χρηματικές αποζημιώσεις, αναγνώριση, συγγνώμη και μνημόσυνα, συμμετοχή σε διαδικασίες εξεύρεσης αλήθειας και συμφιλίωσης, εγγυήσεις μη επανάληψης και ποινική δίωξη παραγόντων που έχουν διαπράξει ή συνέβαλαν σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων. Η παροχή αποκατάστασης σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις και σε καταστάσεις μεταβατικής δικαιοσύνης –και συμπεριλαμβανομένων όλων των μέτρων που λαμβάνονται για την εξασφάλιση αυτών των ένδικων μέσων– πρέπει επίσης να είναι ευαίσθητη στις συγκρούσεις, να βασίζεται στη στενή δέσμευση των ενδιαφερομένων και να μην προκαλεί νέες ή επιδεινώνει τις υπάρχουσες εντάσεις μεταξύ των ομάδων. Τέλος, τα κράτη πρέπει να διασφαλίσουν ότι τα θύματα έχουν αποτελεσματική πρόσβαση στη δικαιοσύνη.
Απαιτώντας από τις επιχειρήσεις να αναλαμβάνουν αυξημένη δέουσα επιμέλεια σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις και περιοχές υψηλού κινδύνου, η Οδηγία μπορεί να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να αποφύγουν να προκαλέσουν ή να επιδεινώσουν τις συγκρούσεις και τις αρνητικές επιπτώσεις στα ανθρώπινα δικαιώματα σε περιοχές που πλήττονται από συγκρούσεις. Επιπλέον, βοηθώντας τις επιχειρήσεις να αντιμετωπίσουν τους παράγοντες που προκαλούν σύγκρουση, η οδηγία μπορεί επίσης να βοηθήσει τις επιχειρήσεις να συμβάλουν θετικά σε ένα ευνοϊκό περιβάλλον για την ειρήνη. Αυτό ευθυγραμμίζεται και διευκολύνει τη δέσμευση της Ευρωπαϊκής Ένωσης στη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια.
Είμαστε ευγνώμονες που η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έχει δεσμευτεί να διασφαλίσει ότι τα διεθνή πρότυπα για τις επιχειρήσεις και τα ανθρώπινα δικαιώματα είναι δεσμευτικά στην ΕΕ. Ωστόσο, πρέπει να αντιμετωπιστούν σημαντικά κενά στην οδηγία. Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και τα κράτη μέλη έχουν τώρα την ευκαιρία να το πράξουν και να περιγράψουν σαφείς απαιτήσεις για επιχειρηματική συμπεριφορά σε περιβάλλοντα που επηρεάζονται από συγκρούσεις.
Προτρέπουμε τους αρμόδιους φορείς χάραξης πολιτικής να συμπεριλάβουν τις ακόλουθες διατάξεις στην οδηγία της ΕΕ για την εταιρική βιώσιμη δέουσα επιμέλεια:
- Η οδηγία πρέπει να αναφέρεται στο γεγονός ότι το διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο πρέπει να τηρείται σε καταστάσεις ένοπλων συγκρούσεων.
- Η οδηγία θα πρέπει να διευκρινίζει στα άρθρα 4-11 ότι οι εταιρείες υποχρεούνται να διεξάγουν αυξημένη, ευαίσθητη στις συγκρούσεις δέουσα επιμέλεια σε όλες τις περιπτώσεις που δραστηριοποιούνται σε περιοχή που πλήττεται από συγκρούσεις ή υψηλού κινδύνου ή συνδέονται με αυτήν στην αλυσίδα αξίας ανάντη και κατάντη. . Η υποχρέωση αυτή θα πρέπει να ισχύει για όλες τις εταιρείες, ανεξαρτήτως κλάδου ή μεγέθους.
- Η οδηγία πρέπει να κάνει ειδική αναφορά στη διαχείριση της ασφάλειας ως επιχειρησιακό τομέα υψηλού κινδύνου, ιδίως σε περιβάλλοντα που επηρεάζονται από συγκρούσεις, προκειμένου να αποσαφηνιστούν οι προσδοκίες και να διασφαλιστεί ότι οι εταιρείες λαμβάνουν υπόψη τους σημαντικούς κινδύνους που θέτουν οι πάροχοι ασφάλειας.
- Η οδηγία πρέπει ρητά να απαιτεί από τις εταιρείες να διεξάγουν ουσιαστική, σε βάθος και ευαίσθητη σε συγκρούσεις δέσμευση με μια ευρεία ομάδα ενδιαφερομένων, συμπεριλαμβανομένων των ευάλωτων πληθυσμών, ως κεντρικό μέρος όλων των βημάτων στη διαδικασία δέουσας επιμέλειας.
- Η οδηγία θα πρέπει να αναφέρεται σε άλλες μορφές επανόρθωσης εκτός και πέρα από την οικονομική αποζημίωση που μπορεί να είναι σημαντικές, όπως μη χρηματικές αποζημιώσεις, αναγνώριση, συγγνώμη και μνημόσυνα, συμμετοχή σε διαδικασίες εξεύρεσης αλήθειας και συμφιλίωσης, εγγυήσεις μη επανάληψης και ποινική δίωξη παραγόντων που έχουν διαπράξει ή συνέβαλαν σε σοβαρές παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
- Η οδηγία θα πρέπει να απαιτεί την υιοθέτηση επαρκών, κατάλληλων και ευαίσθητων σε συγκρούσεις δικαστικών και μη μηχανισμών παραπόνων και θα πρέπει να βελτιώσει την πρόσβαση στη δικαιοσύνη για τα θύματα εταιρικής κακοποίησης.
